در اجرای پژوهشهای علمی، محقق پس از بیان مسأله تحقیق به بیان اهداف تحقیق میپردازد. اهداف تحقیق خلاصه ای آنچه که بایستی با انجام مطالعه به آن دست یافت را بیان میکند.هدف تحقیق در واقع پاسخگویی به یک نیاز است. نیازی که در ارتباط با مسأله تحقیق است. درمسأله تحقیق مجهولی نهفته است و پاسخ به مجهول نیاز تلقی میشود . هدف تحقیق پس از شناسایی دقیق مسأله، متغیرها، دامنه مطالعه و پیشینه تحقیق به طور روشن بیان میشود . بیان اهداف تحقیق چهار مزیت دارد:
-باعث توجه به جنبهها و متغیرهای اصلی مسأله تحقیق میشود.
-تفاوت مطالعه مورد نظر با دیگر مطالعات روشن میشود و از گردآوری اطلاعات تکراری و غیرضروری جلوگیری میشود.
-به محقق امکان میدهد که اطلاعات مورد نیاز خود را به طور دقیق تشخیص دهد، که این امر انجام تحقیق را آسان میکند.
-به محقق در طراحی روش تحقیق، نحوه گردآوریۀ، تحلیل و تفسیر اطلاعات کمک میکند.
معمولا اهداف تحقیق به دو دسته تقسیم میشود:
- الف) هدف کلی
در هدف کلی محقق به همهی جنبهها، متغیرها و ابعاد تحقق اشاره میکند. به عبارتی محقق پس از شناسایی نیاز مربوط به مسأله تحقیق روشن میکند که با توجه به امکانات تحقیق، دامنه تحقیق و واقعبینی تا چه حد، به نیاز شناسایی شده پاسخ خواهد داد. عقیده بر این است که یک هدف کلی در واقع همان عنوان تحقیق است. به عنوان مثال در تقحیقی با عنوان « رابطه میان انگیزش ، منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان…» هدف کلی تحقیق، بررسی و شناسایی ارتباط بین متغیرهای انگیزش، منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی در دانشآموزان است. هدف کلی دیگر تحقیق پیشنهادهها و رهنمودهایی است که بر اساس یافتهها و نتایج ارائه میشود.
- ب)هدف اختصاصی (جزئی یا ویژه)
هدف اختصاصی از بطن هدف کلی بیرون میآید. معمولاً هر هدف کلی به چند هدف اختصاصی قابل تفکیک است و در اصل به جنبهها و متغیرهای حاصل از هدف کلی توجه دارد. هر یک از هدفهای اختصاصی به جنبه خاصی از هدف کلی تأکید میکند. از اینرو هدفهای اختصاصی عینیتر و از نظر تعداد، درمقایسه با هدف کلی بیشتر است. به عنوان مثال میتوان برخی از اهداف اختصاصی تحقیق بالا را چنین بیان کرد:
-تعیین رابطه میان انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان
-تعیین رابطه میاهن منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان
-مقایسه انگیزش دانشآموزان دختر و پسر
-مقایسه منبع کنترل دانشآموزان دختر و پسر
ویژگیهای هدف تحقیق مناسب
هر هدف تحقیق، هدف مناسبی نیست. هدف تحقیق باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
۱-هدف باید ارزشمند باشد انجام تحقیق برای تحقق هدفهای بیارزش و پیشپا افتاده روا نیست.
۲-هدف باید منطقی باشد. منطقی بودن هدف تحقیق را میتوان به همسویی آن یا یافتههای علمی تعبیر کرد. اگر هدف تحقیق بدیهیات علمی را مورد تردید قرار دهد. در این صورت هدف تحقیق منطقی نخواهد بود.
به نکات زیر توجه کنید